|
De veertiende Encycliek van Paus Johannes Paulus II is bedoeld om een diepgaande
reflectie te geven van het mysterie van de Eucharistie en de relaties met de
Kerk. Het document is relatief beperkt, maar belangrijk vanwege zijn
theologische, disciplinaire en pastorale aspecten. Tijdens de viering van Witte
Donderdag, gedurende de viering van de instelling van de Eucharistie tijdens het
Laatste Avondmaal van Christus, is het getekend in de liturgische zetting van
het Sacruum Triduum, de drie heilige dagen voorafgaand aan Pasen.
Het Eucharistische Offer, "de bron en het hoogtepunt van het christelijk
leven", bevat de volledige rijkdom van de Kerk: Jezus Christus, die
zichzelf geeft aan de Vader voor de verlossing van de wereld. Door het vieren
van dit "mysterie van het geloof" wordt het Paastriduum tegenwoordig
wat mannen en vrouwen van alle eeuwen geloofd en gevierd hebben.
Het eerste hoofdstuk, "Het mysterie van het geloof", legt het
offerkarakter van de Eucharistie uit, dat door de gewijde priester op
sacramentele wijze present wordt gesteld in de Heilige Mis. Christus "geeft
zijn Lichaam" en "laat het Bloed stromen" voor het heil van de
wereld. De viering van de Eucharistie is niet een herhaling van Christus
'pascha', ook is het niet een verveelvoudiging in tijd en ruimte; het is een
offer van het kruis, welke opnieuw tegenwoordig gesteld wordt tot aan het einde
der tijden. Het is, om met de woorden van de Heilige Igantius van Antiochie te
spreken, "het medicijn van de onsterfelijkheid, een tegenstelling tot de
dood". Als een offer voor het toekosmtige Rijk, herinnert de Eucharistie de
gelovigen aan hun verantwoordelijkheden op aarde, waarbij de zwakkeren, de meest
machtelozen en de armsten de hulp van ons verwachten door solidariteit en dat
hen redenen voor hoop geven.
"De Eucharistie bouwt de Kerk op" is de titel van het tweede
hoofdstuk. Wanneer de gelovigen naderen tot de Heilige Maaltijd ontvangen we
niet alleen Christus, maar zij zijn daarbij tevens ontvangen door Hem zelf. Het
geconsacreerde Brood en Wijn zijn de krachten die de kerkelijke gemeenschap
vormt. De Kerk is in eenheid met haar Heer die onder de gedaanten van de
Eucharistische gaven, in haar is en haar opbouwt. Zij aanbidt Hem niet alleen
tijdens de Heilige Mis zelf, maar ook op andere momenten, hem daarbij bewaren
als haar belangrijkste "schat".
Het derde hoofdstuk is een reflectie op de "Apostoliciteit van de
Eucharistie en van de Kerk". Zoals de volledige waarheid van de Kerk niet
bestaat zonder de apostolische successie, zo is er geen ware Eucharistie zonder
de Bisschop. De priesters die de Eucharistie vieren doen dit "in persona
Christi", in de persoon van Christus zelf; hij is niet de eigenaar van de
Eucharistie, maar hij is de dienaar ten behoeve van de gemeenschap van hen die
gered zijn. Daaruit volgt dat de christelijke gemeenschap de Eucharistie niet
"in eigendom" heeft, maar het ontvangt als een gave.
Deze overdenkingen zijn verder ontwikkeld in het vierde hoofdstuk, "De
Eucharistie en de Kerkelijke gemeenschap". De Kerk, als bedienaar van
Christus' Lichaam en Bloed voor de verlossing van de wereld, smeekt door ieder
dat Christus haar tot stand brengt. Getrouw aan de leer van de Apostelen, in
eenheid door de discipline van de sacramenten, moet zij op een zichtbare wijze
de onzichtbare eenheid tonen. De Eucharistie kan niet "gebruikt"
worden als een manier van eenheid; zij voorondersteld daarentegen gemeenschap en
eenheid als reeds bestaand en versterkt het. In deze context dient met nadruk
gesteld te worden dat het streven naar oecumenisme juist een kenmerk moet zijn
van alle volgelingen van de Heer; de Eucharistie creeert eenheid en bouwt
eenheid op, wanneer het gevierd wordt met alle diepgang die het heeft. Het kan
dus geen voorwerp worden van individuele of persoonlijke gemeenschappen.
"De waardigheid van de viering van de Eucharistie" is het onderwerp
van het vijfde hoofdstuk. De viering van de van de "Heilige Mis" wordt
gekenmerkd door de uiterlijke tekenen die erop gericht zijn om de vreugde van de
samenkomst van de gemeenschap rond de onvergelijkelijke gift van de Eucharistie
uitdrukking te geven. Architectuur, beelden, schilderijen, muziek, literatuur
en, meer algemeen, elke vorm van kunst toont aan hoe de Kerk door de eeuwen heen
geen beperking heeft gekend in haar getuigenis van liefde die haar verenigd met
haar goddelijke Bruidegom. Het herstellen van de zingeving voor het mooie is ook
nodig bij de vieringen in deze tijd.
Het zesde hoofdstuk, "In de school van
Maria, 'Vrouw van de Eucharistie' ", is eigentijdse en orginele overenking
van de verrassende overeenkomst tussen de Moeder van God, die door de geboorte
van het Lichaam van Christus vanuit haar moederschoot de eerste
"tabernakel" is geworden en de Kerk die Christus' Bloed en
Lichaam in haar hart bewaard en aanbiedt aan de wereld. De Eucharistie is
gegeven aan de gelovigen, zodat hun leven tot een blijvend
"Magnificat" mag worden ter ere van de meest Heilige Drieeenheid.
Het slot is een uitdaging: zij die voort willen
gaan op de weg van heiligheid behoeven geen nieuw "programma". Het
programma bestaat namelijk al: het is Christus zelf die zich uitspreekt als
Degene die gekend wordt, die men liefheeft, wil volgen en verkondigen. Het in de
praktijk brengen daarvan gaat over op de Eucharistie. Dit is reeds gezien in de
getuigenissen van de heiligen, die op ieder moment van hun leven snakten om hun
dorst te lessen aan de onuitputtelijke bron van dit mysterie en vandaaruit de
geestelijke kracht kregen die nodig is om hun roeping van gedoopten ten volle te
leven.
Werkvertaling
van de Encycliek
|